Mythen en wetenschap.

Na al die jaren van studie (die dus –snif- zo goed als voorbij zijn) besef ik heel goed dat veel wetenschap uitgaat van feiten. Dat we toetsen en toetsen tot we erbij neervallen en dat je kennis aan kunt duiden met het begrip paradigma. Dat paradigma’s kunnen veranderen. Dat kennis falsifiëerbaar moet zijn (toets het en ontdek dat het niet waar is). Ik denk dat wetenschap een goede manier is om kennis uit te breiden. Immers, je baseert wat je doet op feiten en je kiest (bijvoorbeeld in de psychologie) datgene wat het beste werkt. 

Toch denk ik dat wetenschap ook overgewaardeerd kan worden. Zeker: negeer de feiten niet. Maar in de eerste plaats bestaat wetenschap ook uit theorieën die niet altijd getoetst kunnen worden. In Nederland vinden we Freud bijvoorbeeld bull-shit (correctie: sommige mensen in Nederland vinden dat). Maar bepaalde ideeën in de psychologie zijn wél gebaseerd op zijn theorieën. Ten tweede geloof ik ook dat we aannames doen om wetenschap te kunnen bedrijven. Dat is niet erg: het hele leven bestaat uit aannames. Sommige aannames zijn in de wetenschap noodzakelijk. Andere zijn not done (zie je dan ook een Engels dametje met krulhaar en een kopje thee in haar hand voor je?).

Gisteren ging ik naar een lezing over verhalen, mythen, natuur.. het was een ontzettend boeiende lezing waarin de Westerse visie op natuur werd vergeleken met die van mensen in Afrikaanse landen. Wat in zo’n lezing sterk naar voren komt is dat de ‘Afrikaanse visie’ (laat ik het even zo noemen) waarin soms sprake is van veel bijgeloof wordt gezien als ondergeschikt aan de Westerse. Dat voelt voor ons als heel erg waar: zo voelt het waarschijnlijker dat er een natuurlijke verklaring is voor een ramp dan een verklaring die uitgaat van geesten. Tegelijkertijd vraag ik me soms af of we niet te één-dimensionaal denken in onze cultuur. Begrijp me niet verkeerd: wetenschap kan zich (meestal) niet bezighouden met verklaringen die niet waarneembaar of toetsbaar zijn. In dat opzicht denk ik ook dat het goed is dat wetenschap zich niet bezighoudt met het waarheidsgehalte of het toetsbare van deze mythen. Toch kunnen deze mythen wel worden ingezet (wat ook gebeurt). Bijvoorbeeld om mensen te leren hoe ze met de natuur om moeten gaan.

Het simpele feit dat mythen in de hoofden van de mensen bestaan: maakt dat ze niet ook reëel? In een andere dimensie weliswaar: de-werkelijkheid-in-onze-hoofden-die-voor-ieder-mens-verschilt. Zijn mythen alleen verklaringen die mensen verzinnen omdat ze ‘daar nu eenmaal behoefte aan hebben?’. Onze neiging is om dat te zeggen. Maar wat als mythen een afspiegeling zijn van een andere werkelijkheid? Ik zeg niet dat dit zo is (en als het zo is: dan vast niet alle mythen) maar het zou kunnen (alleen niet volgens onze één-dimensionale manier van denken).

Waarom denken we altijd dat onze Westerse manier  van denken altijd alleen juist is? Begrijp me niet verkeerd. Ik ben ervoor om te toetsen. Ik ben ervoor om datgene toe te passen wat het  beste werkt. Ik denk zelfs dat wetenschap waardevol is omdat het niet alleen inzichten oplevert, maar ook een zekere consensus: er zijn feiten waar we het allemaal over eens zijn. Die consensus is nodig, omdat het anders moeilijk wordt om afspraken te maken.

Maar volgens mij is wetenschap ook een visie die niet alles kan verklaren omdat simpelweg niet alles te toetsen is.

-

Zie ook de blog over waarheid.